دیسک نوری چیست؟

سی‌دی، دی وی دی، فلاپی واژه‌هایی هستند که برای دهه‌ شصتی‌ها و هفتادی‌ها ملموس‌ترند. روزهایی که حضور انواع حافظه مانند هارد SSD، فلش و فضای ابری به پررنگی حالا نبود، فلاپی، CD و DVD برای ذخیره‌ی فایل‌ها و اسناد مهم‌ استفاده می‌شدند. ولی با پیشرفت تکنولوژی استفاده از این‌ ابزار ذخیره سازی کم‌رنگ‌تر شده است. البته هنوز هم کاربرانی هستند که روی این نوستالژی‌ تعصب دارند و از آن‌ها استفاده می‌کنند. اما متاسفانه بزرگترین مشکل‌ در استفاده از این ابزار خراشیده شدن DVD و CDهاست. خراشیده شدن سی دی یا دیسک نوری می‌تواند اطلاعات را برای همیشه غیر قابل دسترس کند. در صورت بروز این مشکل عملا ریکاوری سی دی هم کمکی به کاربر نخواهد کرد.

دیسک نوری چیست؟

لوح نوری یا دیسک نوری Optical Disc از انواع حافظه‌ی ذخیره سازی اطلاعات است. نوعی لوح تخت با یک لایه پلاستیکی است که دیتا به وسیله‌ی اشعه لیزر نوری روی آن ذخیره شود. به این شکل که داده‌ها روی حفره‌های بسیار کوچکی در شیارهای حلزونی که در سطح آن قرار دارد ذخیره می‌شوند. لوح نوری شامل 4 نوع اصلی CD، DVD، HD DVD و BD است.

تاریخچه دیسک نوری

برای نخستین بار در سال 1884، Alexander Graham Bell , Chichester Bell , Carles Summer Tainter از لوح نوری استفاده کردند. به این شکل که با استفاده از اشعه‌ی نور، صدا را روی یک لوح شیشه‌ای ثبت و ذخیره کردند. سپس در سال 1958 لوح نوری یا دیسک نوری آنالوگ توسط David Paul Gregg اختراع شد. نخستین تلاش ها در سال 1970 برای تولید CD توسط شرکت فیلیپس صورت گرفت. که در آخر دو شرکت سونی Sony و فیلیپس Philips در سال 1979 با همکاری یکدیگر دیسک فشرده صوتی را منتشر کردند.

سرعت دیسک نوری

سرعت دیسک نوری به میزان دوران دیسک نوری در هر دقیقه گفته می‌شود و با واحد RPM (Revolution Per Minute) اندازه گیری می‌شود. سرعت دیسک نوری برای انواع مختلفی از دیسک‌های نوری مانند CD، DVD و Blu-ray متفاوت است و بسته به نوع داده‌هایی که روی آن‌ها ذخیره شده و نوع دستگاه پخشی که استفاده می‌شود، متفاوت است.

سرعت بالاتر دیسک نوری معمولاً به معنی سرعت بیشتر خواندن و نوشتن داده‌هاست، اما باید مراقب باشید که دستگاه پخش شما هم قابلیت پشتیبانی از سرعت بالاتر را داشته باشد، در غیر این صورت ممکن است دستگاه نتواند دیسک را اجرا کند.

انواع لوح نوری

• سی دی یا Compact Disc (CD) با سرعت 60 دور بر ثانیه می‌تواند اطلاعات را بخواند. اگر چه اکثر CD-RAMها در کامپیوتر برای پایداری و مقاومت و کاهش نویز، با سرعت کمتری قادر به خواندن اطلاعات هستند. اولین CD توسط شرکت فیلیپس در سال 1970 برای جایگزین کردن گرامافون تولید شد. 9 سال بعد یعنی در سال 1979 در هلند، به بازار عرضه شد. برای خواندن یک CD شما به یک CD-ROM و برای نوشتن بر روی یک CD به یک CD-RW یعنی CD Rewriteable نیاز دارید.
• دی وی دی یا Disk Versatile Disk (DVD) در سال 1995 به منظور ثبت و پخش یک فیلم با کیفیت بالا، تولید شد. برای خواندن یک DVD به یک DVD-ROM نیاز دارید. یک DVD-ROM هم CD و هم DVD را می‌تواند بخواند. اما برای نوشتن روی یک DVD به DVD-RW یا DVD Rewriteable نیاز دارید . دو نسخه از DVD با نام‌های DVD+R و DVD-R وجود دارد که فقط یکبار قابل نوشتن هستند .
• در اواخر دهه 1990، HD DVD یا High Definition Digital Versatile Disc اختراع شد. در این نوع لوح نوری، با استفاده از طول موج‌هایی کمتر از CD و DVD توانستند ذخیره نوری با چگالی و تراکم بالاتر داشته باشند. تصور می‌شود که این نوع از لوح‌های نوری توسط شرکت توشیا پشتیبانی می‌شود. البته بعد از رقابت HD DVD با Blu-Ray، توشیبا تولید HD-DVD را متوقف کرده است. HD DVD جانشین قالب استاندارد DVD است.
• در سال 2011، Blu-Ray یا BD به عنوان آخرین و جدیدترین نوع لوح‌های نوری وارد بازار شدند. اولین طرفدار این نوع از دیسک‌های نوری شرکت Sony بود. DVD و CD توسط اشعه قرمز یا فروسرخ کار می‌کردند. اما Blu-Ray با اشعه آبی یا همان فرابنفش و با طول موجی مشابه HD DVD یعنی 405 نانومتر کار می‌کند . BD-ROM نیز مانند DVD-ROM یا CD-ROM فقط برای خواندن اطلاعات از Blu-Ray استفاده می‌کند. البته قادر به خواندن CD و DVD هستند. برای نوشتن نیز از BD-RW می‌توان استفاده کرد.

مزایا و معایب لوح نوری

مزایا

• ظرفیت بالا: لوح‌های نوری ظرفیت بسیار بالایی را برای ذخیره‌سازی اطلاعات فراهم می‌کنند. برای مثال، دیسک‌های DVD قابلیت ذخیره تا 4.7 گیگابایت و دیسک‌های بلوری قابلیت ذخیره تا 25 گیگابایت اطلاعات را دارند.
• قابل حمل بودن: لوح‌های نوری به راحتی قابل حمل هستند و برای ذخیره‌سازی و انتقال اطلاعات به راحتی قابل استفاده هستند.
• قابلیت بازنویسی: برخی از لوح‌های نوری مانند CD-RW و DVD-RW امکان بازنویسی را دارند و در نتیجه برای استفاده‌های مکرر مفید هستند.
• پشتیبانی از فرمت‌های مختلف: لوح‌های نوری از فرمت‌های مختلفی پشتیبانی می‌کنند و برای ذخیره‌سازی انواع مختلفی از اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرند.

معایب

• محدودیت در بازنویسی: برخی از لوح‌های نوری از قابلیت بازنویسی ندارند و امکان استفاده مجدد به شما نمی‌دهند.
• آسیب‌پذیری: لوح‌های نوری به آسانی خراب می‌شوند و با وجود خط و خش، اطلاعات آن‌ها دچار آسیب می‌شوند.
• محدودیت در سرعت انتقال داده: در مقایسه با حافظه‌های فلش و هارد دیسک، لوح‌های نوری سرعت انتقال داده کمتری دارند و زمان بیشتری برای خواندن و نوشتن اطلاعات نیاز است.
• قابلیت محدود خواندن: در برخی از موارد، لوح‌های نوری خوانده نمی‌شوند و برخی از دستگاه‌ها قابلیت خواندن اطلاعات روی آن‌ها را ندارند.

تفاوت دیسک نوری و مغناطیسی

• تفاوت اصلی دیسک نوری و مغناطیسی در روش ذخیره‌سازی داده‌ها است. دیسک نوری با استفاده از لیزر اطلاعات را روی سطح دیسک ذخیره می‌کند، در حالی که دیسک مغناطیسی از طریق تغییر قطبیت میدان مغناطیسی اطلاعات را ذخیره می‌کند.
• دیسک‌های نوری برای ذخیره‌سازی اطلاعات حساس مانند فیلم، عکس و اطلاعات بانکی به کار گرفته شود.
• در حالی که دیسک‌های مغناطیسی اغلب برای ذخیره‌سازی اطلاعات کوچکی مانند فایل‌های متنی و تصاویر استفاده می‌شوند. دیسک‌های نوری به دلیل استفاده از لیزر، قابلیت انتقال داده‌ها با سرعت بالا را دارند، در حالی که دیسک‌های مغناطیسی به دلیل محدودیت‌های فیزیکی، سرعت انتقال داده‌ها کمتری دارند.

دلایل خرابی دیسک نوری

1. رایت ناموفق؛
2. خط افتادن یا خراش روی لوح یا دیسک نوری؛
3. کارکرد زیاد؛
4. اشعه UV؛
5. خراب شدن DVD Drive یا CD Drive؛
6. حمله ویروس‌ها؛
7. خطای فایل سیستم.

خرابی CD به دلیل رایت ناموفق

یکی از دلایل خرابی CD، رایت ناموفق است که متاسفانه روند خواندن اطلاعات را متوقف می‌کند. اگر تا به حال با رایت CD سر و کار داشته‌اید، پس احتمالا با خطای Buffer-Underrun برخورد کرده باشید. این خطا هنگام رایت در نبود فناوری Burn Proof ظاهر می‌شود. به این شکل که در هنگام رایت، ناگهان اطلاعات در Buffer دستگاه رایت کننده ذخیره نمی‌شود. در این صورت جریان اطلاعات لازم و مداوم برای ادامه روند رایت قطع می‌شود. متاسفانه در نتیجه این خطا، کل روند رایت قطع شده و سی‌دی عملا کارایی خود را از دست می‌دهد. کیفیت پایین برخی از دیسک‌ها باعث بروز این مشکل است.

خرابی CD و DVD به دلیل خراشیده شدن

خط و خش روی سطح سی‌دی یکی از دلایل خرابی آن است که فایل‌های ذخیره شده را به خطر می‌اندازد. وجود خراش، دسترسی به اطلاعات ذخیره شده روی دیسک‌های سی دی و دی وی دی را غیرممکن می‌کند. در واقع به دلیل وجود خش امکان خواندن دیسک به صفر می‌رسد. به همین دلیل داده‌ها غیر قابل دسترسی می‌شوند. به همین دلیل است که محافظت از سی‌دی در جعبه‌ یا کیف‌های مخصوص CD، در طولانی کردن عمرشان بسیار موثر است.

خراش‌ها در دیسک‌ها به دو صورت عمودی و دایره‌ای وجود دارند. خراش‌های عمودی از مرکز تا لبه‌ی دیسک هستند و خراش‌های دایره‌ای مارپیچ و در امتداد شیارها هستند. خراش‌های عمودی معمولاً خیلی بد نیستند زیرا لیزر می‌تواند از روی خراش پرش کرده و خواندن را ادامه دهد. در عین حال، خراش‌های دایره‌ای، خطرناک هستند. به دلیل این که، باعث پرش‌های بزرگتر و در نهایت عدم توانایی در خواندن دیسک می‌شوند.

بازیابی اطلاعات سی دی خراب

در صورت وجود خط و خش دسترسی به دیتا نزدیک به صفر می‌شود. بنابراین تنها راه بازیابی اطلاعات ذخیره شده‌ی این دیسک‌ها، از بین بردن خط و خش روی دیسک است. چند روش برای پاک کردن خراشیدگی دیسک وجود دارد که در ادامه خواهیم گفت. البته در نظر داشته باشید که این روش صرفا مقطعی بوده و مشکل سی‌دی برای همیشه حل نخواهد شد. بلکه تنها برای دسترسی لحظه‌ای به اطلاعات استفاده می‌شود. برای از بین بردن این خراش‌ها چند روش پیشنهادی برایتان داریم.

روش اول؛ شستشو با آب و صابون مایع

یکی از روش‌های مرسوم پاک کردن سطح سی دی با آب و صابون است. به این صورت که با آب ولرم و صابون مایع سطح دیسک را بشوید. حرکت انگشتان شما فقط باید به صورت شعاعی باشد. برای خشک کردن دیسک، به هیچ عنوان آن را زیر نور خورشید قرار ندهید بلکه با یک پارچه نخی و بدون کرک آن را خشک کنید. این روش فقط برای بالا آمدن مقطعی دیتا است پس به محض نمایش اطلاعات از آن‌ها یک کپی بگیرید. چرا که داده‌های شما در معرض خطر هستند و مشکل خوانده نشدن دیسک هنوز به قوت خود باقی است.

روش دوم؛ از بین بردن خش با استفاده از موم

برای از بین بردن خط و خش‌های سی‌دی می‌توانید یک لایه‌ی نازک موم روی سطح دیسک بکشید. سپس اجازه دهید تا موم خشک شود و بعد از خشک شدن لایه موم را از روی سطح جدا کنید. حالا امتحان کنید که آیا دیسک اطلاعات را نمایش می‌دهد یا خیر. اگر توانستید فایل‌های ذخیره شده را باز کنید حتما از آن‌ها یک پشتیبان بگیرید. این روش نیز مثل دیگر روش‌ها، موقت است و البته در بعضی مواقع جواب می‌دهد.

روش سوم؛ استفاده از خمیر دندان

مقدار کمی خمیردندان را بر روی یک پارچه نرم قرار دهید. پارچه را بر روی سی‌دی در جهت شعاعی حرکت دهید. این حرکت شعاعی را تا 10 دقیقه انجام دهید تا به طور کامل سطح دیسک پاک شود. سپس CD را با آب گرم بشویید و اجازه دهید تا خودبه‌خود خشک شود. بعد از خشک شدن آن را وارد دستگاه کرده و امتحان کنید. در صورت دسترسی به فایل‌ها کپی فراموش نشود.

سوالات متداول