سی‌دی، دی وی دی، فلاپی واژه هایی هستند که برای دهه شصتی ها و هفتادی ها ملموس ترند. روزهایی که حضور انواع حافظه مانند هارد SSD، فلش و فضای ابری به پررنگی حالا نبود؛ فلاپی، CD و DVD برای ذخیره فایل ها و اسناد مهم استفاده می شدند. ولی با پیشرفت تکنولوژی استفاده از این ابزار ذخیره سازی کم رنگ تر شده است.
البته هنوز هم کاربرانی هستند که روی این نوستالژی تعصب دارند و از آن ها استفاده می کنند. اما متاسفانه بزرگترین مشکل در استفاده از این ابزار خراشیده شدن DVD و CD هاست.
خراشیده شدن سی دی یا دیسک نوری می تواند اطلاعات را برای همیشه غیر قابل دسترس کند. در صورت بروز این مشکل عملا ریکاوری سی دی هم کمکی به کاربر نخواهد کرد.
دیسک نوری چیست؟
لوح نوری یا دیسک نوری Optical Disc از انواع حافظه ذخیره سازی اطلاعات است. نوعی لوح تخت با یک لایه پلاستیکی است که دیتا به وسیله اشعه لیزر نوری روی آن ذخیره شود.
به این شکل که داده ها روی حفره های بسیار کوچکی در شیارهای حلزونی که در سطح آن قرار دارد ذخیره می شوند. لوح نوری شامل 4 نوع اصلی CD، DVD، HD DVD و BD است.
تاریخچه دیسک نوری
برای نخستین بار در سال 1884، Alexander Graham Bell , Chichester Bell , Carles Summer Tainter از لوح نوری استفاده کردند.
به این شکل که با استفاده از اشعه نور، صدا را روی یک لوح شیشه ای ثبت و ذخیره کردند. سپس در سال 1958 لوح نوری یا دیسک نوری آنالوگ توسط David Paul Gregg اختراع شد.
نخستین تلاش ها در سال 1970 برای تولید CD توسط شرکت فیلیپس صورت گرفت. که در آخر دو شرکت سونی Sony و فیلیپس Philips در سال 1979 با همکاری یکدیگر دیسک فشرده صوتی را منتشر کردند.
سرعت دیسک نوری
سرعت دیسک نوری به میزان دوران دیسک نوری در هر دقیقه گفته می شود و با واحد RPM (Revolution Per Minute) اندازه گیری می شود.
سرعت دیسک نوری برای انواع مختلفی از دیسک های نوری مانند CD، DVD و Blu-ray متفاوت است و بسته به نوع داده هایی که روی آن ها ذخیره شده و نوع دستگاه پخشی که استفاده می شود؛ متفاوت است.
سرعت بالاتر دیسک نوری معمولاً به معنی سرعت بیشتر خواندن و نوشتن داده هاست؛ اما باید مراقب باشید که دستگاه پخش شما هم قابلیت پشتیبانی از سرعت بالاتر را داشته باشد؛ در غیر این صورت ممکن است دستگاه نتواند دیسک را اجرا کند.
انواع لوح نوری
سی دی یا Compact Disc (CD)
سی دس ها با سرعت 60 دور بر ثانیه می توانند اطلاعات را بخوانند. اگر چه اکثر CD-RAM ها در کامپیوتر برای پایداری و مقاومت و کاهش نویز، با سرعت کمتری قادر به خواندن اطلاعات هستند.
اولین CD توسط شرکت فیلیپس در سال 1970 برای جایگزین کردن گرامافون تولید شد. 9 سال بعد یعنی در سال 1979 در هلند، به بازار عرضه شد.
برای خواندن یک CD شما به یک CD-ROM و برای نوشتن بر روی یک CD به یک CD-RW یعنی CD Rewriteable نیاز دارید.
دی وی دی یا Disk Versatile Disk (DVD)
دی وی دی در سال 1995 به منظور ثبت و پخش یک فیلم با کیفیت بالا، تولید شد. برای خواندن یک DVD به یک DVD-ROM نیاز دارید.
یک DVD-ROM هم CD و هم DVD را می تواند بخواند.
اما برای نوشتن روی یک DVD به DVD-RW یا DVD Rewriteable نیاز دارید . دو نسخه از DVD با نام های DVD+R و DVD-R وجود دارد که فقط یکبار قابل نوشتن هستند .
در اواخر دهه 1990، HD DVD یا High Definition Digital Versatile Disc اختراع شد.
در این نوع لوح نوری، با استفاده از طول موج هایی کمتر از CD و DVD توانستند ذخیره نوری با چگالی و تراکم بالاتر داشته باشند. تصور می شود که این نوع از لوح های نوری توسط شرکت توشیبا پشتیبانی می شود.
البته بعد از رقابت HD DVD با Blu-Ray، توشیبا تولید HD-DVD را متوقف کرده است. HD DVD جانشین قالب استاندارد DVD است.
Blu-Ray یا BD
در سال 2011، Blu-Ray به عنوان آخرین و جدیدترین نوع لوح های نوری وارد بازار شدند. اولین طرفدار این نوع از دیسک های نوری شرکت Sony بود.
DVD و CD توسط اشعه قرمز یا فروسرخ کار می کردند؛ اما Blu-Ray با اشعه آبی یا همان فرابنفش و با طول موجی مشابه HD DVD یعنی 405 نانومتر کار می کند.
BD-ROM نیز مانند DVD-ROM یا CD-ROM فقط برای خواندن اطلاعات از Blu-Ray استفاده می کند. البته قادر به خواندن CD و DVD هستند. برای نوشتن نیز از BD-RW می توان استفاده کرد.
مزایا و معایب لوح نوری
مزایا
- ظرفیت بالا: لوح های نوری ظرفیت بسیار بالایی را برای ذخیره سازی اطلاعات فراهم می کنند. برای مثال، دیسک های DVD قابلیت ذخیره تا 4.7 گیگابایت و دیسک های بلوری قابلیت ذخیره تا 25 گیگابایت اطلاعات را دارند.
- قابل حمل بودن: لوح های نوری به راحتی قابل حمل هستند و برای ذخیره سازی و انتقال اطلاعات به راحتی قابل استفاده هستند.
- قابلیت بازنویسی: برخی از لوح های نوری مانند CD-RW و DVD-RW امکان بازنویسی را دارند و در نتیجه برای استفاده های مکرر مفید هستند.
- پشتیبانی از فرمت های مختلف: لوح های نوری از فرمت های مختلفی پشتیبانی می کنند و برای ذخیره سازی انواع مختلفی از اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرند.
معایب
- محدودیت در بازنویسی: برخی از لوح‌های نوری از قابلیت بازنویسی ندارند و امکان استفاده مجدد به شما نمی‌دهند.
- آسیب‌پذیری: لوح های نوری به آسانی خراب می شوند و با وجود خط و خش، اطلاعات آن ها دچار آسیب می شوند.
- محدودیت در سرعت انتقال داده: در مقایسه با حافظه های فلش و هارد دیسک، لوح های نوری سرعت انتقال داده کمتری دارند و زمان بیشتری برای خواندن و نوشتن اطلاعات نیاز است.
- قابلیت محدود خواندن: در برخی از موارد، لوح های نوری خوانده نمی شوند و برخی از دستگاه ها قابلیت خواندن اطلاعات روی آن ها را ندارند.
تفاوت دیسک نوری و مغناطیسی
- تفاوت اصلی دیسک نوری و مغناطیسی در روش ذخیره سازی داده ها است. دیسک نوری با استفاده از لیزر اطلاعات را روی سطح دیسک ذخیره می کند، در حالی که دیسک مغناطیسی از طریق تغییر قطبیت میدان مغناطیسی اطلاعات را ذخیره می کند.
- دیسک های نوری برای ذخیره سازی اطلاعات حساس مانند فیلم، عکس و اطلاعات بانکی به کار گرفته شود.
- در حالی که دیسک های مغناطیسی اغلب برای ذخیره سازی اطلاعات کوچکی مانند فایل های متنی و تصاویر استفاده می شوند. دیسک های نوری به دلیل استفاده از لیزر، قابلیت انتقال داده ها با سرعت بالا را دارند، در حالی که دیسک های مغناطیسی به دلیل محدودیت های فیزیکی، سرعت انتقال داده ها کمتری دارند.
دلایل خرابی دیسک نوری
- رایت ناموفق
- خط افتادن یا خراش روی لوح یا دیسک نوری
- کارکرد زیاد
- اشعه UV
- خراب شدن DVD Drive یا CD Drive
- حمله ویروس ها
- خطای فایل سیستم
خرابی CD به دلیل رایت ناموفق
یکی از دلایل خرابی CD، رایت ناموفق است که متاسفانه روند خواندن اطلاعات را متوقف می کند. اگر تا به حال با رایت CD سر و کار داشته اید؛ پس احتمالا با خطای Buffer-Underrun برخورد کرده باشید.
این خطا هنگام رایت در نبود فناوری Burn Proof ظاهر می شود. به این شکل که در هنگام رایت، ناگهان اطلاعات در Buffer دستگاه رایت کننده ذخیره نمی شود.
در این صورت جریان اطلاعات لازم و مداوم برای ادامه روند رایت قطع می شود.
متاسفانه در نتیجه این خطا، کل روند رایت قطع شده و سی دی عملا کارایی خود را از دست می دهد. کیفیت پایین برخی از دیسک ها باعث بروز این مشکل است.
خرابی CD و DVD به دلیل خراشیده شدن
خط و خش روی سطح سی دی یکی از دلایل خرابی آن است که فایل های ذخیره شده را به خطر می اندازد. وجود خراش، دسترسی به اطلاعات ذخیره شده روی دیسک های سی دی و دی وی دی را غیرممکن می کند.
در واقع به دلیل وجود خش امکان خواندن دیسک به صفر می رسد. به همین دلیل داده ها غیر قابل دسترسی می شوند. به همین دلیل است که محافظت از سی دی در جعبه یا کیف های مخصوص CD، در طولانی کردن عمرشان بسیار موثر است.
خراش ها در دیسک ها به دو صورت عمودی و دایره ای وجود دارند.
خراش های عمودی از مرکز تا لبه دیسک هستند و خراش های دایره ای مارپیچ و در امتداد شیارها هستند. خراش های عمودی معمولاً خیلی بد نیستند زیرا لیزر می تواند از روی خراش پرش کرده و خواندن را ادامه دهد.
در عین حال، خراش های دایره ای، خطرناک هستند. به دلیل این که، باعث پرش های بزرگتر و در نهایت عدم توانایی در خواندن دیسک می شوند.
بازیابی اطلاعات سی دی خراب
در صورت وجود خط و خش دسترسی به دیتا نزدیک به صفر می شود. بنابراین تنها راه ریکاوری اطلاعات ذخیره شده این دیسک ها، از بین بردن خط و خش روی دیسک است.
چند روش برای پاک کردن خراشیدگی دیسک وجود دارد که در ادامه خواهیم گفت.
البته در نظر داشته باشید که این روش صرفا مقطعی بوده و مشکل سی دی برای همیشه حل نخواهد شد؛ بلکه تنها برای دسترسی لحظه‌ا ی به اطلاعات استفاده می شود.
برای از بین بردن این خراش ها چند روش پیشنهادی برایتان داریم.
روش اول؛ شستشو با آب و صابون مایع
یکی از روش های مرسوم پاک کردن سطح سی دی با آب و صابون است. به این صورت که با آب ولرم و صابون مایع سطح دیسک را بشوید.
حرکت انگشتان شما فقط باید به صورت شعاعی باشد.
برای خشک کردن دیسک، به هیچ عنوان آن را زیر نور خورشید قرار ندهید بلکه با یک پارچه نخی و بدون کرک آن را خشک کنید.
این روش فقط برای بالا آمدن مقطعی دیتا است پس به محض نمایش اطلاعات از آن ها یک کپی بگیرید؛ چرا که داده های شما در معرض خطر هستند و مشکل خوانده نشدن دیسک هنوز به قوت خود باقی است.
روش دوم؛ از بین بردن خش با استفاده از موم
برای از بین بردن خط و خش های سی دی می توانید یک لایه نازک موم روی سطح دیسک بکشید. سپس اجازه دهید تا موم خشک شود و بعد از خشک شدن لایه موم را از روی سطح جدا کنید.
حالا امتحان کنید که آیا دیسک اطلاعات را نمایش می دهد یا خیر. اگر توانستید فایل های ذخیره شده را باز کنید حتما از آن ها یک پشتیبان بگیرید. این روش نیز مثل دیگر روش ها، موقت است و البته در بعضی مواقع جواب می دهد.
روش سوم؛ استفاده از خمیر دندان
مقدار کمی خمیردندان را بر روی یک پارچه نرم قرار دهید. پارچه را بر روی سی دی در جهت شعاعی حرکت دهید.
این حرکت شعاعی را تا 10 دقیقه انجام دهید تا به طور کامل سطح دیسک پاک شود.
سپس CD را با آب گرم بشویید و اجازه دهید تا خود به خود خشک شود. بعد از خشک شدن آن را وارد دستگاه کرده و امتحان کنید. در صورت دسترسی به فایل ها کپی فراموش نشود.
سوالات متداول
لوح نوری یا Optical Disc ابزاری برای ذخیره سازی داده است.
سی دی CD یا Compact Disc، یک رسانه ذخیره سازی دیجیتال از جنس پلاستیکی نیمه شفاف است که داده های دیجیتال روی آن ذخیره می شود.
دی وی دی DVD یا Digital Versatile Disc، یک رسانه ذخیره سازی دیجیتال شبیه به سی دی است که قابلیت ها و حجم شان از سی دی ها بیشتر است.
بلوری ری (Blu-ray) مانند دی وی دی یک نوع رسانه ذخیره‌سازی دیجیتال است، با این تفاوت که دارای حجم بیشتر و کیفیت بالاتری نسبت به دی وی دی است.
زمانی که دیسک یا رسانه نوری، به دلیل خرابی فیزیکی، خرابی در دستگاه پخش، نوشتن و خواندن مکرر اطلاعات و یا ذخیره سازی نامناسب می‌گوییم لوح نوری سوخته است.
TDK یک شرکت ژاپنی در زمینه تولید انواع رسانه های ذخیره سازی دیجیتالی از جمله دیسک های سی دی، دی وی دی و بلوری ری، فعالیت دارد.
CD-RW یا Compact Disc ReWritable، نوعی CD است که امکان بازنویسی برای چندین بار استفاده مجدد دارد.
DVD-ROM، دیسک DVD با حافظه‌ی فقط خواندنی است. یعنی این دیسک قابلیت نوشتن و حذف اطلاعات روی آن را ندارد و تنها برای خواندن اطلاعات از روی آن استفاده می شود.
